بررسی اثر اسانس های چهار گیاه دارویی در مدیریت برخی از بیماریهای پس از برداشت توت فرنگی

با توجه به افزایش نگرانی ها نسبت به سلامت انسان ناشی از باقیمانده مصرف سموم در روی محصولات کشاورزی استفاده از روشهای جایگزین در کاربرد قارچ کش ها مورد توجه قرار گرفته است. استفاده از اسانس های گیاهی در کنترل بیماری های پس از برداشت میوه به عنوان روش جایگزین در چند سال اخیر مطرح شده است. میوه توت فرنگی یکی از میوه های سریع فاسد شونده و حساس به میکروارگانیسم¬ها، بویژه پوسیدگی ناشی از قارچ بوتریتیس، است که باعث تلفات زیادی در پس از برداشت می¬گردد. به منظور بررسی فعالیت ضد قارچی اسانس گیاهان نعناع فلفلی، پونه، گل مکزیکی و افسنطین دو آزمایش جداگانه در شرایط درون شیشه و برون شیشه به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی انجام شد. در شرایط درون شیشه فعالیت ضدقارچی چهار اسانس در کنترل 4 پاتوژن (alternaria alternata ، botrytis cinerea، colletotrichum acutatum،pestalotiopsis sp) و همچنین خاصیت قارچ کشی و قارچ ایستایی اسانس ها و در شرایط سردخانه اثر اسانس ها بر کنترل بوتریتیس در میوه توت فرنگی مورد بررسی قرارگرفت. فاکتور اول شامل غلظت اسانس ها در چهار سطح (0، 500، 1000 و 1500 میکرولیتر در لیتر) و فاکتور دوم شامل نوع اسانس در چهار سطح (نعناع فلفلی، پونه، گل مکزیکی و افسنطین) بود. در شرایط درون شیشه درصد بازدارندگی رشد میسیلیوم قارچ، میزان جوانه زنی اسپور قارچ و در شرایط سردخانه تاثیر اسانس ها بر صفات ظاهری و بیوشیمیایی میوه توت فرنگی شامل درصد کاهش وزن میوه، ph آب میوه، مواد جامد محلول، ویتامین ث، اسید آلی شاخص رسیدگی میزان آلودگی میوه ها، شدت آلودگی میوه ها، میزان فنول کل، فعالیت آنتی اکسیدان، آنزیم گلوکاناز، آنزیم کیتیناز، پروتئین کل مورد بررسی قرار گرفت. منتول (56/24 درصد)، پولگون (33/85 درصد)، متیل کاویکول (88/13 درصد) و زد مایروکسید (52/42 درصد) به ترتیب ترکیبات عمده تشکیل دهنده اسانس های نعناع فلفلی، پونه، گل مکزیکی و افسنطین بودند. در تمام اسانس های مورد استفاده نوع ترکیبات غالب از گروه مونوترپنهای اکسیژن دار می باشد که میزان آن ها در افسنطین کمتر از سه اسانس دیگر بود. اسانس نعناع فلفلی در a. alternata ، pestalotiopsis sp. و c. acutatum و اسانس پونه و گل مکزیکی در قارچ b.cinerea بیشترین تأثیر را در بازداری از رشد قارچ ها نشان داده¬اند. همچنین اسانس افسنطین کمترین تأثیر را در بازداری از رشد تمام قارچ های مورد آزمایش داشته است. در هر چهار قارچ مورد آزمایش، با افزایش غلظت تمامی اسانس های به کار رفته میزان فعالیت ضد قارچی آن ها نیز افزایش و میزان جوانه زنی اسپورها به طور معنی داری کاهش یافت. اسانس نعناع فلفلی در غلظت 1000 میکرولیتر در لیتر و بالاتر در تمام قارچ ها، اسانس پونه و گل مکزیکی در غلظت 500 میکرولیتر در لیتر و بالاتر در قارچ b. cinerea، اسانس گل مکزیکی در غلظت 1000 میکرولیتر در لیتر و بالاتر در قارچ های a. alternata و pestalotiopsis sp، اسانس های پونه و گل مکزیکی در غلظت 1500 میکرولیتر در لیتر در قارچ c. acutatum از رشد میسیلیوم قارچ ها در محیط کشت به طور کامل جلوگیری کردند. اسانس نعناع فلفلی در غلظت های 1000 میکرولیتر در لیتر و بالاتر در قارچ های b. cinerea، c. acutatum،pestalotiopsis sp ، اسانس گل مکزیکی در غلظت 500 میکرولیتر در لیتر وبالاتر در قارچ botrytis cinerea، و در غلظت 1000 میکرولیتر در لیتر و بالاتر در قارچ pestalotiopsis sp، و اسانس پونه در غلظت 1500 میکرولیتر در لیتر در قارچ های c. acutatum،pestalotiopsis sp خاصیت قارچ کشی داشتند و در بقیه موارد خاصیت قارچ ایستایی داشتند و یا به میزان کمی از رشد میسیلیوم جلوگیری کردند. صفات مورد اندازه گیری در شرایط سردخانه بیشتر تحت تاثیر نوع اسانس قرار گرفتند و غلظت اسانس روی آنها اثر معنی داری نداشت. با کاربرد اسانس ها شدت و تعداد میوه های آلوده، درصدکاهش وزن میوه ها و میزان ویتامین ث کاهش و ph آب میوه، مواد جامد محلول، اسیدهای آلی افزایش یافت. بیشترین و کمترین (90/98 و 75/29 میلی گرم در لیتر اسید گالیک) میزان فنول کل به ترتیب مربوط به اسانس پونه و گل مکزیکی می باشد. بیشترین و کمترین میزان فعالیت آنزیمهای بتا 1-4 گلوکاناز (27/753 و 16/942 میلی گرم گلوکوز آزاد شده)و کیتیناز (14/48 و 9/744 میلی گرم گلوکوز آزاد شده) و پروتئین کل (37/005 و 22/770 میلی گرم در 100 میلی ایتر آب میوه) به ترتیب مربوط به نعناع فلفلی و افسنطین می باشد. میزان آنتی اکسیدان کل در غلظتهای مختلف متفاوت بود و نعناع فلفلی و گل مکزیکی به ترتیب بیشترین و کمترین میزان آنرا دارا می باشد. با توجه به نتایج بدست آمده اسانس نعناع فلفلی بیشترین (44/098 میلی مول dpph مهار شده) و اسانس افسنطین کمترین (28/160 میلی مول dpph مهار شده) فعالیت ضدقارچی را داشتند.